واژه «Concept» در زبان انگلیسی به معنای «مفهوم» و «Conceptual Art» هنری است مفهومی به این معنا که مهم‌ترین وجه اثر هنری معنای آن باشد. هنر مفهومی هنر بصری پیشتازی است که شدیداْ بر مضمون یا محتوا تأکید دارد و شکل یا صورت را عمداْ نادیده می‌گیرد تا بر مفهوم بی‌تأثیر باشد. هنر مفهومی اساساْ از الگوهای فکری سرچشمه می‌گیرد و در این راه از هر وسیله و ماده‌ای که با ذهنیت هنرمند سازگاری دارد مدد می‌جوید. اما درباره عکاسی مفهومی یا «Conceptual photography» باید بگوییم که عکاس در این روش به درستی از سمبل‌ها برای بیان مفهوم استفاده می‌کند. حرکت، حالت، فرم سوژه، ژست و همۀ چیزی که عکاس می‌خواهد در پیامش لحاظ کند، در روش عکاسی مفهومی دیده می‌شود.

در تعریف آن گفته می‌شود که سبک عکاسی مفهومی از طریق تصاویر صحبت می‌کند. هر تصویر پیام قدرتمندی را با خودش دارد که می‌تواند مفاهیم بسیار انتزاعی را به افکار ما منتقل کند.

روش عکاسی مفهومی در گذر تاریخ

با پایان یافتن امپرسیونیسم در اواخر قرن نوزدهم، سبک عکاسی مفهومی جان دوباره‌ای گرفت. این سبک برگرفته از جنبش هنر مفهومی در دهه‌های 1960 و 1970 است. بنابراین تاریخچه آن به اواخر قرن نوزدهم برمی‌گردد.

درباره تاریخچه عکاسی مفهومی گفته می‌شود که این سبک عکاسی در پایان دهه شصت ظهور کرد و معنای جدیدی به عکاسی داد که فراتر از استفاده از آن برای پرتره، عکاسی از طبیعت و عکس‌های فوری بود. در مقابل تصاویر دوبعدی و بی‌صدا، عکس‌های مفهومی پر از معنا هستند و از خلاقیت برای برانگیختن ایده‌ها و احساسات انتزاعی -مانند عشق، دلتنگی، تنهایی و گذر زمان- در بیننده استفاده می‌کنند.

در طول سال‌های متمادی اهمیت عکاسی هنر مفهومی افزایش یافت و اکنون یکی از دسته‌بندی‌های جوایز عکاسی جهانی سونی است.

قوانین عکاسی مفهومی و نکات آن

این سبک عکاسی بر پایه ایده یا مفهوم به وجود آمد و از همۀ قانون‌ها و بی‌قانونی‌ها برای رساندن مفهوم و ایده خود استفاده کرد. ممکن است محصول نهایی خیلی از سبک‌های عکاسی مثل سورئالیسم، فاین آرت، انتزاعی و … شبیه یک عکس مفهومی باشد، اما وجه تمایز عکاسی هنری مفهومی از بقیه فقط «مفهوم» است و بس.

• قوانین این سبک جدا از سایر سبک‌های عکاسی نیست؛ آشنایی با قوانین کادربندی و کمپوزسیون برای خلق یک عکس مفهومی خیلی می‌تواند مفید باشد.
• در میان نکات عکاسی مفهومی اصلی‌ترین نکته داشتن مفهومی است که در ایدۀ عکاس نهفته بوده و به وسیلۀ یک عکس آن را به بیننده منتقل می‌کند. داشتن داستان‌هایی مختلف برای یک اثر هم می‌تواند منجر به یک خروجی در این ژانر شود.
• استفاده از المان‌ها در این روش می‌تواند به عکاس کمک کند تا منظور خود را بهتر و راحت‌تر منتقل کند. آموزش‌ها و نکات عکاسی ترکیبی در زمینۀ روش عکاسی مفهومی بسیار کارگشاست.
• در عکاسی هنر مفهومی رنگ‌ها عامل دیگری هستند که می‌توانند بیننده را تحت تأثیر قرار دهند. شناخت آثار روانی رنگ‌ها در عکس و حتی در کمپوزسیون عاملی است که می‌تواند به کمک عکاس بیاید.
• استفاده از آثار دریچه دیافراگم (عمق میدان)، سرعت شاتر (کشیدگی و فریز)، حساسیت سنسور (نویز) در عکاسی هنری مفهومی عواملی هستند که نمی‌توان بدون آن‌ها اثر نابی را خلق کرد.
• یکی از نکات عکس مفهومی این است که سمبل‌ها همیشه حضور قدرتمندی دارند؛ از سرخی مهیج رژ لب به نشانه خون سرخ رنگ جاری در رگ‌ها تا سبزی لجن‌زار به نشانه سبزی اسکناس‌های پول!

ترکیب‌بندی در چیدمان

در عکاسی مینیمال ترکیب‌هایی ایجاد می‌شود که تمرکز دقیقاً روی یک سوژه باشد. قرار گرفتن سوژه روی پس‌زمینه سفید و پاکیزه به همین منظور است؛ پرهیز از مخدوش شدن ایده اصلی.

اما در چیدمان این سبک عکاسی کمی پیچیدگی وجود دارد. در اینجا مکان‌های شلوغ و تعدد سوژه را برمی‌گزینند که اغلب فاقد تمرکز روی سوژه‌ای واحد است. ترجیحاً هر سوژه و هر نماد در این مکان‌ها نقشی را برای دیگری بازی می‌کند. هدف عکاسی مفهومی خلق چشم‌اندازهایی وسیع از ایده‌ها است که در عین توصیف پیامی کلی، همچنان به شدت خاص هستند.

زیبایی شناسی در عکاسی هنری مفهومی

تعداد زیادی از فعالان در زمینه عکاسی هنر مفهومی تلاش نمی‌کنند که حتماً آثارشان زیبا باشد یا حتی به چشم زیبا بیاید! ژست آن باید ساده باشد و حتی گاهی در موارد خاص عمداً زشت ارائه شود تا ایده از درون تصاویر بیان شود. بیشتر تلاش عکاسان مفهومی این است که تصاویر تا حد ممکن طبیعی به نظر بیاید تا حواس بیننده از ایده اصلی عکس منحرف نشود.

این سبک از عکاسی برای بیشتر عکاس‌ها جذاب نیست. مهارت مورد نیاز در ترکیب‌بندی به سختی به دست می‌آید، چراکه قوانین این سبک از عکاسی تنها با در نظر گرفتن تنظیمات فنی دوربین یا زیبایی رعایت نمی‌شود و بیشتر به استعاره‌ها و ایده‌های هوشمندانه پنهانی که قرار است در عکس قرار بگیرد وابسته است.

خلق مفهوم

در ابن نوع عکاسی مهم‌ترین کار خلق مفهوم است. هدف عکاسی مفهومی این است که با فکر و خلاقیت به یک اثر جنبۀ هنری بدهد و آن را از قید و بند فیزیک و ماده آزاد کند.

هدف عکاس رساندن مفاهیم به مخاطب است. بنابراین اقدام برای ثبت یک عکس مفهومی بدون داشتن یک مفهوم کاری کاملاً بی‌هدف است. هر ایده‌ای که ذهن شما را مشوش می‌کند و برایتان الهام‌بخش است، قطعاً به یک عکس حیرت‌انگیز تبدیل خواهد شد.

نیازهای فنی عکاسی مفهومی

در این نوع عکاسی برای شروع نیاز بسیار کمی به تکنیک‌های فنی عکاسی یا ابزار و تجهیزات عکاسی دارد. تأکید اصلی بر میزان باز بودن اندازه دیافراگم یا سرعت شاتر نیست، بلکه تأکید اصلی روی خود مفهوم است. این باعث می‌شود که عکاسان آماتور درباره عکاسی مفهومی راحت‌تر تصمیم بگیرند و شروع کار برایشان بسیار آسان‌تر باشد، خصوصاً نسبت به عکاسی ژورنالی یا عکاسی لایف استایل.

البته نباید فرض کنیم که تمامی عکس‌های مفهومی باید در حالت خودکار گرفته شود. ثبت عکس‌های صاف و تمیز یک اجبار است، دقیقاً مثل سایر سبک‌های عکاسی.

کاربردهای اصلی عکاسی مفهومی

• صنعت تبلیغات: از این سبک عکاسی برای تنظیم استراتژی تبلیغات استفاده می‌شود؛ در راستای اینکه چگونه تبلیغ کنیم تا محصولات را با ایده‌های جذاب به مصرف‌کنندگان مرتبط کنیم.
• بانک‌های تصاویر: بسیاری از عکاسان این آثار را برای استفاده در تبلیغات یا به عنوان تصویرسازی به رسانه‌های دیجیتال و چاپی می‌فروشند.
• اعتراض اجتماعی: از آن می‌توان برای برجسته کردن مشکلات اجتماعی استفاده کرد تا تفکربرانگیز باشد.
• آموزش: این تصاویر می‌تواند به دانش‌آموزان کمک کند تا ایده‌های انتزاعی را درک کنند که توضیح آن‌ها دشوار است.
• روانشناسی: روانشناسان از تست‌های تصویری مفهومی برای گرفتن ایده‌هایی در مورد افراد استفاده می‌کنند.

جمع‌بندی

پس از آشنایی با تاریخچه و همچنین ارائه مجموعه اطلاعات فشرده درباره نکات عکاسی مفهومی، جا دارد که یک پیشنهاد حرفه‌ای را با شما مطرح کنیم؛ مؤسسه آموزش عالی آرمان با بهره‌گیری از اساتید و نیروهای با تجربه و متخصص در زمینه عکاسی، برای علاقه‌مندان این فرصت را فراهم کرده است که با شرکت در دوره‌های زیر بتوانند مسیر کسب درآمد از عکاسی را دنبال کنند:

• دوره جامع عکاسی
• دوره عکاسی پرتره
• دوره عکاسی تبلیغات صنعتی.

ویژگی دوره‌های مؤسسه آموزش عالی آرمان این است که پس از طی این دوره‌ها مدرک معتبر مورد تأیید وزارت علوم را از این مؤسسه دریافت می‌کنید و راحت‌تر از قبل می‌توانید برای اشتغال در این زمینه اقدام کنید.

بیشتر بخوانید!